Bezludzie. O sztuce roku 2020

Szósta już edycja Gdańskie Biennale cieszyła się sporym zainteresowaniem artystów. Nadesłano łącznie aż 173 prac, a spośród nich jury zaprosiło do udziału w wystawie towarzyszącej konkursowi 39 artystek i artystów związanych z Trójmiastem. Ich prace po raz pierwszy w historii biennale prezentowano w wszystkich trzech lokalach organizatora konkursu, czyli Gdańskiej Galerii Miejskiej – przy ul. Piwnej, Powroźniczej i Szerokiej.

Wystawę zakończyło uroczyste ogłoszenie najlepszych prac, które wybrało trzyosobowe jury w składzie: Krzysztof Polkowski, rektor Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku, oraz Małgorzata Ludwisiak i Aneta Szyłak, kuratorki i krytyczki sztuki. Grand prix trafiło do Piotra Wyrzykowskiego za pracę „Utwór na: kwartet smyczkowy, teatr leśny i uszkodzony dron”. Z kolei nagrodę Rektora Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku otrzymała Patrycja Orzechowska za pracę „Retrogradacja”.

Przed pustą publiką

Piotr Wyrzykowski, urodzony w 1968 roku w Gdańsku, to polski artysta współczesny i performer. W swojej twórczości wykorzystuje różnorodne i nowoczesne formy ekspresji, takie jak film wideo, performance wideo, internet czy projekcje filmowe w przestrzeni publicznej.

Jego zwycięski projekt zrealizowany w formie wideoinstalacji uznać można za swoistą metaforę bieżącego oblicza kultury. „Utwór na: kwartet smyczkowy, teatr leśny i uszkodzony dron” to opowieść o koncercie związanego z Gdańskiem zespołu NeoQuartet. Występ muzyków odbywa się w nocy, we wrzeszczańskim Teatrze Leśnym, bez udziału publiczności. Zawiera wszystko to, co znamienne dla minionego sezonu letniego i działającej w tym czasie kultury, zwłaszcza branży muzycznej: jest plener, ograniczona liczba uczestników, a także podskórne poczucie dziwności. Wyrzykowski agreguje te cechy i podnosi poziom abstrakcji do granic absurdu, tworząc w ten sposób budzącą lęk refleksję o pandemicznej kulturze i o nas samych. O quasi-publiczności obdartej z prawa do  bezpośredniego obcowania z obrazem sztuki.

– Poniekąd my stajemy się tą publicznością poprzez oglądanie go takim, jaki został sfilmowany przez Piotra i jego współpracowników. Mamy tutaj do czynienia z bardzo złożoną rzeczywistością, która teraz staje się naszą codziennością, więc nie jesteśmy w tym teatrze, nie jesteśmy w tym miejscu, tylko żyjemy wśród zapożyczonych obrazów, które stworzył ktoś inny – mówiła Aneta Szyłak, ogłaszając nagrodę grand prix dla Wyrzykowskiego.

Artystyczna reinkarnacja

Nagrodzona przez rektora gdańskiej ASP artystka, Patrycja Orzechowska, zajmuje się fotografią, filmem, grafiką użytkową, ilustracją książkową i instalacją. Choć urodziła się w Bydgoszczy, mieszka i pracuje w Gdańsku. Jej zwycięska praca „Retrogradacja” składa się z kilkunastu obiektów świetlnych stworzonych z ceramiki i szkła.

Podobnie do wizji Wyrzykowskiego, świat przedstawiony w ekspozycji artystki również został pozbawiony ludzi. Sztuka występuję w nim samotnie. Przybiera postać artefaktów ludzkiej egzystencji, które z zapomnianych ochłapów reinkarnują w nasycone znaczeniami dzieła. Z ekspozycji emanuje sentyment, tęsknota za człowiekiem obcującym ze sztuką. To właśnie tytułowa retrogradacja, czyli rozwój ukierunkowany na przeszłość. Ruch wstecz.

Za sprawą swojej kolekcji artystka nadaje nowe życie obiektom zużytym, pochodzącym od człowieka i innych istot żywych. Pokazuje, że to, co z pozoru nieprzydatne i bezwartościowe, może wciąż być piękne. Owe obiekty, wyrwane z pierwotnego kontekstu i przekształcone w nowe twory, emanują wieloznacznością. Są czymś pomiędzy tym, czym niegdyś były, oraz tym, czym być mogą.

Gdańska odsłona Wenecji

Gdańskie Biennale Sztuki są cyklicznym przeglądem sztuki w formie otwartego konkursu skierowanego do artystów związanych ze stolicą Pomorza. Pomysłodawczynią konkursu i jego kuratorką jest Grażyna Tomaszewska-Sobko – gdańska rzeźbiarka, animatorka i koordynatorka działań artystycznych, zasłużona dla regionu. Kilkukrotnie otrzymała stypendium Prezydenta Miasta Gdańska, a w latach 2007 i 2016 nagrodę Prezydenta Miasta Gdańska.

Konkurs – zgodnie z tradycją formatu biennale zapoczątkowaną organizacją biennale w Wenecji w 1895 roku – odbywa się do dwa lata. Jego pierwsza gdańska edycja poświęcona sztuce odbyła się w 2010 roku. Gdańskie biennale  to twórcza konfrontacja różnych postaw artystycznych, technik i reprezentantów różnych pokoleń. Służy ożywieniu runku i integracji środowiska artystycznego.